Bu elbiseyi hatırladınız mı? Bir ara interneti birbirine katmıştı. Kimi elbisenin renginin beyaz-sarı olduğunu düşünürken kimi mavi-siyah diyordu. Görsel algılar üzerine yapılan bir araştırma bu kafa karıştırıcı duruma bir açıklık getirmiş.
Makalede anlatılana göre insanların bu elbisenin rengini farklı görmelerinin altında yatan neden ışık hakkındaki yaptıkları varsayımlarmış. Eğer elbisenin fotoğrafının gündüz vakti ama gölgede çekildiği düşünüyorsanız elbiseyi beyaz-sarı olarak görüyorsunuz. Çünkü gölgede objelerin üzerinde mavimsi bir ışık olur. Beyniniz bu mavimsi ışığı hesaba katarak elbisenin renginin beyaz-sarı olduğunu düşünüyor. Ama eğer elbisenin fotoğrafının yapay sarı ışık altında çekildiği varsayımını yapıyorsanız o zaman elbiseyi mavi-siyah algılıyorsunuz.
Peki ışık hakkındaki bu varsayımlarımız nereden geliyor?
Aslında gerçek hayatta bu varsayımları düzgün bir şekilde yapmamızı sağlayan birçok ipucu oluyor. En basitinden günün hangi saatinde olduğumuzun farkında oluyoruz. Ya da çevredeki diğer objelere bakarak da ışık hakkındaki varsayımlarımızı doğru bir şekilde yapabiliyoruz. Ama çevresel faktörlerden soyutlanmış bir şekilde bir obje ile karşılaştığımızda herkes kendi deneyimlerini olayı yorumlamak için kullanmaya başlıyor. Işık konusundaki basit varsayımlarda da durum bu şekilde.
Araştırmanın gösterdiğine göre insanların ışık varsayımlarında farklılaşmasının bir nedeni kişinin sirkadiyen ritmiymiş (uyku-uyanıklılık döngüsü). Günün daha büyük bir bölümünü gün ışığında geçiren “sabah” insanları elbisenin gündüz vakti ama gölgede çekildiğini varsayarak rengini beyaz-sarı olarak görüyormuş. Sabah geç kalkan ve gece geç yatan, bu nedenle daha uzun süre yapay sarı ışığa maruz kalan “gece” insanları ise elbisenin sarı ışık altında fotoğrafının çekildiğini varsayarak renginin mavi-siyah olduğunu düşünüyorlarmış.
Çoğumuzun çok güvendiği görsel algımız bile beklentilerimiz doğrultusunda eğilip bükülürken, daha kompleks konularda insanların bu kadar polarize görüşlere sahip olmalarına şaşmamak lazım. ~n
