Bizim ülkede bir adet vardır. Birine okuduğu bölüm veya mesleği sorulduğunda tıp okuyorum ya da doktorum diyene hemen bir sağlık şikayeti, hukuk okuyorum veya avukatım diyene hemen bir tanıdığın davası, ekonomi okuyorum veya ekonomistim diyene de hemen dolar kurunun gidişhatı danışılır. Lisans ve yüksek lisansını ekonomi alanında yapmış biri olarak arada sırada üçüncü soruya maruz kalıyorum. Asıl ama buna yakın zamanda yeni birkaç soru daha eklendi: Bitcoin artar mı? NFT alsak mı? Günümüzün hararetli tartışma ve merak konuları haline gelen bu yeni araçlar hakkında pek bir fikrim olmamakla birlikte sırf ekonomi okudum diye bunu soran kişilere de “bize okulda bitcoin mitcoin öğretmediler” demek istiyorum. Tam bitcoin’in ne olduğunu biraz öğrendim derken, bir de NFT çıktı! Ve ne kadar anlamaya çalışsam da bir NFT’nin değerini neyin belirlediğine hala kafam basmıyor .
Anladığım kadarıyla teoride her türlü dijital dosya NFT olarak satılabiliyor. Ama tabii bir şeyi satmak için önce bir alıcısının olması gerekiyor. Kafamdaki sorular da burada başlıyor. İnsanlar bunu neden alıyor ve değerini ya da ödeyecekleri fiyatın az ya da çok olduğunu neye göre belirliyorlar? Mesela, Twitter’ın kurucusunun ilk tweet’i (aşağıda görselini paylaştım) tam 2,9 milyon dolara satılmış! Neredeyse 3 milyon dolar. “Nyan Cat GIF” denilen bir dijital animasyon ise tam 690.000 dolara satılmış.
Bu dijital görseller neden bu kadar değerli, bunları alan kişiler bunlarla ne yapar, ne gibi işlevleri var gerçekten anlamıyorum. Aklıma yatan tek mantıklı işlev, başka birine satın alındığından daha yüksek bir fiyata satabilme ihtimali. Bu da bana sanki sistemin işlemesi için sürekli yeni kişilere, yani yeni alıcılara ihtiyaç olduğu sinyalini veriyor. Bu da aklıma acaba NFT'ler modern bir Ponzi sistemi mi sorusunu getiriyor. Ponzi sistemi ülkemizde daha çok saadet zinciri adıyla biliniyor. Son yıllarda da Çiftlik Bank ile yeniden gündeme geldi.
Her Ponzi sistemi yatırımcılara yüksek kar getirisi vadetmesiyle başlar. Daha sonra da ilk yatırımcılara vadedilen bu yüksek getiriyi ödeyebilmek için sisteme yeni yatırımcı çekmeye çalışır. Böylelikle sisteme her yeni girenin parası ondan daha önce girmiş kişiye ödeme yapmak için kullanılır. Sisteme katılacak yeni yatırımcı bulunamadığı noktada da sistem çöker. NFT'lerin uçuk değerlendirmeleri, içsel değeri olmayan bir ürünün vadettiği yüksek getiriler, etrafta NFT almış olan ve diğer insanları da almaya ikna etmeye çalışan insanların varlığı Ponzi sistemine benzettiğim yanları. Tabii bunlar benim şu andaki naçizane görüşüm. NFT'lerin gerçek bir yatırım fırsatı mı yoksa bir Ponzi sistemi mi olduğu ise ancak zaman gösterecek. ~n
