Dünya her geçen gün garip bir hal almıyor mu sizce de? Belki denk gelmişsinizdir, bu hafta Amerika'nın en eski sözlük yayıncısı olan Merriam-Webster, 2022 yılının kelimesi olarak "gaslighting"i seçti. Şirkete göre, sözlüğün web sitesindeki 'gaslighting' kelimesi aramaları 2022'de yüzde 1740 artmış. Kelime aslında 1938 yılında bir tiyatro oyununun başlığında kullanılıyor ilk kez, ve popülerliğini ne acıdır ki son 10 yılda kazanıyor.
Terimin hala Türkçe’de net bir kelime karşılığı yok. En genel anlamıyla bir psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemi olarak tanımlanıyor. Gaslighting’i nasıl fark edersiniz diye onlarca site bulabilirsiniz araştırdığınızda, hatta en yaygın cümle tiplerini de okuyabilirsiniz.
Mesela bu cümle kalıplarını merak ediyorsanız:
“Öyle olmadı”
“Bu senin hatan”
“Öyle yaptım, çünkü sana yardım etmeye çalışıyordum”
“Bu, bu kadar büyük bir mesele değil”
“Çok fazla analiz ediyorsun”
“Sadece şakaydı”
“Çok duygusalsın”
“Neden sürekli geçmişi tekrar açıyorsun?”
“Bunu konuşmuştuk, hatırlamıyor musun?”
“Çok zeki olduğunu sanıyorsun”
“Her zaman sen haklısın”
Her birimiz bu cümlelerin birini ya da hepsini çeşitli durumlarda işitmişizdir. Burada en dikkat etmemiz gereken husus, kasıt olup olmadığı. Çünkü eğer kasten manipülasyon yapılıyorsa, bu durum karşı tarafın kendi hafıza, algı ve akıl sağlığını sorgulayıp irdelemesine kadar götürüyor. Tiyatro oyununda da, erkek karakter kadının deli olduğuna ikna etmeye çalışarak gaslighting yapıyormuş, gelinebilecek boyutları varın siz düşünün.
Peki neden yüzde 1740 artmış bu kelimenin aramaları dersiniz? Ben daha çok -İlişkiler daha mı mutsuz, insanlar daha mı kötü? Maruz kalınan psikolojik tacizler mi arttı, yoksa aynı kaldı da insanların gözü mü daha çok açıldı?- düzleminde düşünürken; firmanın yaptığı resmi açıklama ise daha farklı bir boyutu gözler önüne seriyor. Mevcutta yaşadığımız “yanlış bilgi” çağında - 'sahte haberler', komplo teorileri, Twitter trolleri ve derin sahtelikler (deep fakes) sebepli olarak gaslighting kelimesinin popülerleştiğini öne sürüyor.
Uzmanlara göre, dünya genelinde baktığımızda şiddeti daha çok erkekler uyguladığı için, gaslighting’i daha çok erkeklerin uyguladığını, daha çok kadınların maruz bırakıldığını düşünebilirmişiz. Bu, bir veriden çok; bir varsayım tabii ki!Sizin düşünceniz nedir?
Hepinize “gaslighting” yaşamadığınız ve aratmadığınız günler dileriz! ~Ece
